Gelelim şu karbratör dosyasına, artık kullanımı çinden gelen motorlarda bile kalmamış olsa da hepimiz motosiklet hayatımızın bir bölümünde karbratörlü motorlara bindik, ayarladık, temizledik. Sevenimiz oldu, sevmeyenimiz oldu, ben seven gruba dahilim, müdahale edilebilir, ayar yapılabilir olması ve bazı motorlara karakter katması sevmemin en büyük sebeplerinden.
Şimdiye kadar karbratörleri temizledik, ayarladık ama çalışma mantığını çoğumuz tam anlamıyla anlayamadık, çok basit bir çalışma prensibine sahip yüzyıllık bir buluş aslında...
MAİN JET
Silindir bloğundaki pistonun aşağı inmesiyle oluşan negatif basınç bir vakum etkisi yaratarak karbratör boğazından havayı, main jetten ise benzini motora doğru çeker, evet en basit şekilde böyle anlatabilirim, ama ekleyeceklerim var.
Şimdi elimizde oluşan bir vakum etkisi var, buna ek olarak karbratörün hava boğazının orta kısmı biraz daha daraltıralarak içeriden geçen havanın hızlanarak basıncının daha da düşmesi sağlanır. Bu sayede karbratör hava boğazının çapı kadar hava, main jetin çapı kadarda benzin motora iletilmiş olur.
Burada bir parantez açarak genel bir bilgi vermek istiyorum, kullanıcılar genelde 100 veya 125 cc motosikletlere pz30 (200-250cc) karbratör takarak performans almayı umarlar, ama bir sorun var motorun hacmi büyümediği müddetçe oluşan vakum etkisi kadar benzin ve hava çekilecektir, yani main jet ve hava boğazını büyütmek bir işe yaramaz.
PİLOT JET
Karbratör temizleyenler bilir, içeride iki adet jet vardır, bunlardan birisi main jet (ortadaki büyük olan) diğeri küçük olan jettir. Pilot jetin görevi daha önemli aslında, 2 adet önemli görevi var, birincisi gaz pistonu veya kelebeği kapalıyken oluşan hava ve yakıt ihtiyacını karşılayarak rölantide ve alt devirlerde ihtiyacı karşılamaktır. İkincisi ise anı gaz açmalarda, ara hızlanmalarda oluşan yüksek yakıt ihtiyacını karşılamaktır.
Birincisinden başlayayım, ana hava kanalı haricinde karbratör içinde bir adet daha hava kanalı vardır, bu kanal pilot jetin ucuna bağlanır, gaz pistonu kapalıyken hava bu ek kanaldan geçer ve pilot jetin verdiği benzinle karışarak motora iletilir. Her ne kadar rölanti ayar vidası ile rölantiyi sabitliyor olsakta düşük devirlerde hava akışını sağlasak da main jetin verdiği benzin yeterli gelmez. Bu yüzden pilot jetin rölantide ve alt devirlerde benzin ihtiyacını karşılaması gerekir.
Pilot jetin ikinci görevi ise ani gaz açmalarımızda oluşan anlık basınç eşitlenmesini tolere etmek için motora ek benzin ve hava karışımını göndermesidir. Anlık basınç eşitlenmesinden kastım şudur; normal düzende çalışan bir motorda sabit bir vakum etkisi vardır, biz aniden gaz pistonunu açıp hava kanalını büyüttüğümüzde motorun o anda oluşturduğu vakum etkisi büyüyen hava kanalındaki havayı çekemez, hem motor tarafının hem de hava filtresi tarafının basınçları eşitlenir, bu şartlarda hava akışı anlık olarak gerçekleşmez. Buda motorun stop etmesine sebep olur, tam bu noktada pilot jetin bulunduğu hava kanalının basıncı ana hava kanalındaki basınçtan daha düşük olduğu için ihtiyaç duyulan hava ve yakıt motor kendini toplayana kadar buradan karşılanır.
HAVA AYAR VİDASI VE HAVA AYARI
Hava ayar vidası ile pilot jetin hem alt devirlerde hemde ani gaz açmalarda ne kadar hava yakıt karışımı göndereceğine karar veririz. Peki hava ayar vidası gerçekten çok önemli bir ayar mıdır? Bir konuşalım.
Bazı motorlarda bu vida ile pilot jete gidecek havanın miktarını ayarlarız, bazı motorlarda ise pilot jetin ne kadar yakıt göndereceğini ayarlarız, o yüzden bazen vidayı kıstığımızda karışım zenginleşir, bazılarında fakirleşir, bu vidanın havayı mı yoksa yakıtı mı ayarladığıyla alakalıdır.
Bunu kolayca şöyle anlayabiliriz, hava ayar vidası pz karbratörlerdeki gibi hava girişi tarafındaysa pilot jete gidecek hava miktarını ayarlıyor demektir, vidayı kıstıkça karışım zenginleşecektir, vidayı açtıkça karışım fakirleşecektir.
Aşağıdaki resimde klasik bir pz karbratör var, hava ayar vidasını jiklenin altında görebilirsiniz.
Cup karbratörleri olarak bildiğimiz bu tip karbratörlerde hava ayar vidası emme manifoldu tarafındadır buda demektir ki bu vida ile pilot jetin vereceği yakıt miktarını ayarlıyoruz, vidayı kıstıkça karışım fakirleşir, vidayı açtıkça karışım zenginleşecektir.
Buraya kadar yazdıklarım hastaların hoşuna gidecektir, gelelim hava ayarını nasıl yapacağımıza?
Ezberlenmiş bazı ayarlar vardır, 250 cc 2.5 tur, 150 cc 1.5 tur, 100 cc 1 tur, 50 cc çeyrek tur gibi, bunlar çok itici dursa da gerçekten sağlıklı çalışırlar, Bizim yapacağımız ayarlar burada yazılan ezber tur ayarlarından ya çok az aşağı yada çok az yukarısında olacak.
-Motoru çalışma sıcaklığına gelene kadar çalıştırın.
-Rölanti ayar vidasından motor devrini 4000 dev/dak ayarlayın.
-Hava ayar vidası ortalama olarak 1 tur açıkken(tamamen kapatırsak motor stop eder.) yavaş yavaş açmaya başlayın.
-Rölanti devri muhtemelen yükselmeye başlayacak, rölanti devrinin en yüksek olduğu noktayı bulup ayarı orada bırakabilirsiniz.
Daha detaylı bir ayar mevcut, ama gerek olduğunu düşünmüyorum, ortalık karışmasın diye yazmayacağım.
Peki bu ayar bizim yakıtımızı, gidişimizi, performansımızı etkiler mi? Pek değil aslında, hava ayarını ne kadar zenginleştirirsek soğuk çalışmalarımız daha kolay olacak ve ani gaz açmalarda yakıt tüketimimiz artacaktır ama motor devrini bulup yakıtı main jetten çekmeye başladığında bu vida ile yaptığımız ayarın hiç bir işlevi olmayacak. Eğer çok fazla zenginleştirirsek çok fazla da ara gaz veriyorsak fazla yakıt yakmamıza sebep olur, çok fakir tutarsak da ara hızlanmalarımız zayıflar ve performansımız düşer, aynı zamanda fakir karışım motorun çok ısınmasına sebep olur. Bu yüzden bu ayarı ne çok fakir, nede çok zengin motorun güzel gaz yediği, siyah duman atmadığı bir şekilde ayarlamakta fayda vardır.
Evet, kendi bilgim dahilinde anlattım, umarım çok büyük bir hatam olmamıştır, rölanti ayarı, benzin şamandırası gibi şeylere girmedim çünkü herkes biliyor zaten, gaz pistonunu diyafram ile kaldıran modellere de pek hakim değilim, araba karbratörleri bir derya zaten orada konuşacağımız çok fazla şey var. Benim elimden gelen bu oldu. Okuyan herkese teşekkürler.
